Zo helpt de Roos van Leary een positieve groepsdynamiek stimuleren

leestijd: 3 minuten

Soms heb je in de klas het gevoel dat je tegen een muur staat te praten. De ene leerling gaat in de weerstand, een andere trekt zich juist terug. De sfeer wordt onrustig en hoe meer jij probeert bij te sturen, hoe minder grip je lijkt te krijgen. De Roos van Leary, ontwikkeld door psycholoog Tim Leary, kan je mogelijk wat inzichten en tools geven om de flow terug in je klas te brengen.

Wat is de Roos van Leary?

De Roos van Leary beschrijft hoe gedrag van mensen elkaar beïnvloedt. Het model werkt vanuit twee kanten:

Boven – Onder: dominant versus volgend gedrag

Tegenover – Mee: tegenwerkend versus meewerkend gedrag

Samen vormen ze een interactiecirkel die laat zien welk gedrag welk ander gedrag oproept. Kort gezegd: hoe jij je opstelt, bepaalt voor een groot deel hoe je leerlingen reageren.

Tip: Wil je meer lezen over groepsdynamiek in de klas? Bekijk dan de boeken Ontwikkeling in de groep of Groepsdynamiek in het onderwijs.

De vier basisgedragingen

Gedrag	Kenmerken	Voorbeeld in de klas
Boven – Tegen (dominant-tegenwerkend)	Uitdagend, kritisch	Leerling plaagt of stoort anderen
Boven – Mee (dominant-meewerkend)	Sturend, leidinggevend	Leerling neemt initiatief bij groepsopdrachten
Onder – Tegen (volgend-tegenwerkend)	Afwerend, koppig	Leerling weigert instructies op te volgen
Onder – Mee (volgend-meewerkend)	Meegaand, ondersteunend	Leerling volgt opdrachten rustig en helpt anderen

Hoe werkt de Roos van Leary in de praktijk?

De kern van de Roos van Leary: gedrag roept gedrag op. Vriendelijk gedrag lokt meestal vriendelijk gedrag uit, tegenwerking roept vaak nog meer tegenwerking op en dominant gedrag zorgt er vaak voor dat de ander juist volgzamer wordt.

Dat betekent dat als een leerling uitdagend is en jij zelf ook fel reageert, de spanning waarschijnlijk toeneemt. Blijf je daarentegen rustig, duidelijk en vriendelijk, dan geef je de ander ruimte om ook rustiger te worden.

De Roos van Leary toegepast op de klas

In de Roos zie je acht gedragsposities. Als je die herkent, kun je bewuster reageren op wat er gebeurt in je groep:

De Bepaler / De Leider (boven–mee): neemt graag het voortouw. Geef deze leerlingen verantwoordelijkheid, zodat hun invloed positief uitpakt.
De Helper / De Ondersteuner (onder–mee): zorgt graag voor anderen. Geef ze erkenning en betrek ze actief bij samenwerkingsopdrachten.
De Volger / De Stille (onder–mee / onder–tegen): doet rustig mee, maar neemt weinig initiatief. Geef kleine taken waarmee ze succes ervaren.
De Opstandige / De Grenzensteller (boven–tegen): daagt regels of autoriteit uit. Blijf rustig en consequent; zo voorkom je strijd en behoud je contact.

Praktische toepassingen in de klas

Een koppige leerling
- Tim weigert zijn opdracht te maken. Zijn leraar reageert niet boos (boven-tegen), maar bied rustige uitleg en ondersteuning (onder-mee). Daardoor maakt hij tijdens de les alsnog zijn opdracht af.
Een leerling die anderen pest
- Sara pest andere kinderen tijdens de pauze op het schoolplein. Haar leraar corrigeert haar kalm en duidelijk, en betrekt haar bij andere buitenactiviteiten (boven-mee). Sara leert met deze activiteiten leidinggeven op een constructieve manier, zonder te plagen.
Samenwerkende groepsopdrachten
- Een groep leerlingen werkt traag en ongeconcentreerd tijdens de Franse les. De leraar van de groep geeft daardoor duidelijke sturing en deelt verwachtingen (boven-mee). Ook stimuleert hij meegaand gedrag door actieve betrokkenheid en het geven van complimenten (onder-mee).

Tip: Ga naar het congres Groepsdynamica in de klas – po om nog meer te leren over groepsdynamiek.

De Roos van Leary helpt je om patronen te doorbreken. Door te zien welk gedrag jouw leerlingen laten zien, en bewust te kiezen hoe jij daarop reageert, kun je het groepsklimaat positief sturen. Zo ontstaat er rust, vertrouwen en samenwerking. Leerlingen voelen zich veiliger, leren beter, en jij kunt met meer plezier lesgeven.

Lees verder