De sociaal veilige les: 6 praktische tips!

leestijd: 4 minuten

Hoe zorg jij ervoor dat je leerlingen leren in een sociaal veilige omgeving? Vanuit de overheid zijn scholen verplicht om aandacht te besteden aan (sociale) veiligheid. Als het goed is, heeft jouw school een veiligheidsbeleid, maar bijvoorbeeld ook een protocol voor het tegengaan van pesten. Naast het volgen van dit beleid is het natuurlijk ook belangrijk dat jij als leraar actief bijdraagt aan een sociaal veilige sfeer in de klas. Lees verder en ontdek hoe je dat kunt doen met deze zes praktische tips.

1. Sociaal veilige groepsvorming en inclusie

Een veilige verbinding tussen leerlingen begint bij positieve groepsvorming. Het stimuleren van samenwerking en het organiseren van verbindende activiteiten helpt leerlingen om elkaar beter te leren kennen. Daarnaast is het belangrijk om een klascultuur te creëren waarin respect centraal staat. Positieve verbindingen en vertrouwen onderling zorgen voor een sociaal veilige sfeer.

Tip: In dit gratis e-book vind je 108 werkvormen voor positieve groepsvorming.

Zorg ervoor dat leerlingen zich gezien voelen en dat hun unieke identiteit of culturele achtergrond erkend en gewaardeerd wordt. Gebruik bijvoorbeeld divers lesmateriaal en vermijd stereotyperingen. Het kan ook helpen om het gesprek aan te gaan over verschillen en overeenkomsten tussen leerlingen.

Tip: Meer leren over cultuursensitief werken met leerlingen? Bekijk de diverse aanbevelingen en handreikingen van Pharos hier.

2. De vertrouwensband tussen jou en je leerlingen

Wanneer je een goede band hebt met je leerlingen en zij jou vertrouwen, durven ze vragen te stellen, fouten te maken en persoonlijke problemen te bespreken. Een sterke vertrouwensband zorgt voor meer motivatie en een betrokken klas. Ook vermindert het stress en angst, wat indirect bijdraagt aan het voorkomen van probleemgedrag.

Manieren om de vertrouwensband te versterken zijn: empathie tonen, psychologische veiligheid creëren, consistent zijn, interesse tonen, één-op-één interacties voeren, authentiek zijn, erkenning en waardering geven, ingrijpen bij grensoverschrijdend gedrag, eerlijk zijn en aansluiten bij de leefwereld van je leerlingen.

Voorbeeld: Aan het begin van elk schooljaar bespreekt Marianne de gedragsregels met haar klas. Zo weten alle leerlingen wat er van hen wordt verwacht. Ze hanteert deze regels zo consequent mogelijk, maar legt ook uit dat er soms uitzonderingen nodig zijn, want fouten maken is menselijk.

Marianne geeft regelmatig erkenning aan leerlingen die hun best doen en stuurt waar nodig probleemgedrag bij, altijd binnen de kaders van de schoolregels en protocollen. Twee keer per jaar voert ze één-op-één gesprekken met al haar leerlingen. Zo biedt ze ruimte voor reflectie op schoolprestaties én op hoe zij zich voelen in de klas.

Ze benadrukt regelmatig dat leerlingen altijd bij haar terechtkunnen met vragen, problemen of andere dingen die ze willen delen.

3. Duidelijke (gedrags) regels en gedrag bespreekbaar maken

Zoals eerder genoemd is het belangrijk om duidelijke gedragsregels te communiceren naar je leerlingen. Vaak heeft de school zelf al een aantal gedragsregels, die je kunt aanvullen op een manier die past bij jouw manier van lesgeven. Bespreek de gedragsregels aan het begin van het schooljaar en hang ze zichtbaar op in de klas. Het kan ook waardevol zijn om samen met de leerlingen voorbeelden te bespreken van wenselijk en onwenselijk gedrag, en deze expliciet te benoemen.

Voorbeeld: Janna gaf Kees een harde duw, nadat ze erg schrok toen hij plotseling van achter een kast tevoorschijn kwam. Kees ging naar de meester, en samen met Janna bespraken ze de situatie. Beiden waren geschrokken en emotioneel. Ze kregen de ruimte om hun gevoelens te delen en om elkaar hun excuses aan te bieden. Later werd het voorval kort nabesproken met de rest van de klas, die het hadden zien gebeuren.

4. Sociale en emotionele vaardigheden (SEL) – van jou én je leerlingen

Het aanleren van SEL-vaardigheden bevordert de sociale veiligheid in de klas. Het is belangrijk dat je hier als leraar niet alleen zelf aan werkt, maar deze vaardigheden ook actief overbrengt op je leerlingen. Jij bent tenslotte hun voorbeeld.

Tip: Meer lezen over SEL? Bekijk dan dit artikel.

5. Grijp actief in bij onveilig gedrag

Het is van belang dat er op een zorgvuldige manier wordt omgegaan met onveilig gedrag op school. Het volgen van de protocollen die zijn opgesteld als onderdeel van het veiligheidsplan kan daarbij helpen.

Toch kan het in de praktijk lastig zijn om met grensoverschrijdend gedrag om te gaan. Wanneer spreek je een leerling zelf aan, en wanneer is gedrag zo ernstig dat andere partijen moeten worden ingeschakeld?

Tip: School & Veiligheid geeft hier meer informatie over het omgaan met lastig gedrag.

6. Geef de leerlingen verantwoordelijkheid

Sociale veiligheid doe je samen, niet alleen als school en leraar. Geef de leerlingen ook verantwoordelijkheid voor het creëren van een veilige lesomgeving. Bespreek met hen wat ze nodig hebben om zich veilig te voelen, stel samen aanvullende gedragsregels op en bespreek manieren van interventie. Wanneer je de leerlingen meer verantwoordelijkheid geeft, bouw je meer wederzijds vertrouwen op en geef je hun de kans om actief mee te denken en te werken aan sociale veiligheid.

Voorbeeld: Tijdens de mentorlessen van Serkan opent hij aan het begin van het schooljaar het gesprek over welke situaties de leerlingen onveilig doen voelen en wat juist helpt om open te kunnen zijn. Samen met de leerlingen stelt hij drie aanvullende klasregels op, zoals: “We lachen nooit om iemand die iets durft te vragen.” Hij bespreekt ook met hen wat zij kunnen doen als iemand buitengesloten wordt of gepest. Regelmatig blikt hij met de klas terug: houden we ons aan de afspraken, voelen we ons nog steeds veilig? Zo ontstaat er eigenaarschap, openheid en een cultuur waarin iedereen zich gezien voelt.

Wat doe jij om sociale veiligheid te vergroten in je les?

lees verder